ایرانیان پیشتاز در صنعت بافندگی
پژوهش های دانشمندان در صد سال اخیر نشان داده است که ایرانیان از پیشتازانی بوده اند که به کار بافندگی پارچه پرداخته اند .
کاوش‌هایی که در سال‌های ۱۳۲۸ و ۱۳۲۹ در غاری نزدیک به دریای خزر انجام شد ، پارچه‌هایی به دست آمد که نشان می دهد اقوام ایرانی از همان آغاز غارنشینی ، پشم گوسفند و بز را به صورت پارچه می بافتند . آزمایش هایی که با کربن ۱۴ بر روی پارچه انجام گرفت ثابت میکند که این پارچه ها قدمتشان به 6500 سال قبل از میلاد می‌رسد .
لنگرها و دوک هایی که طی ۳۰ سال اخیر در حفاری های مختلف به دست آمده نشان دهنده وجود کارگاه های بافندگی در ایران کهن است .
دوره هخامنشیان
نساجی ایران در این دوره به ویژه در زمینه بافت پارچه‌های پشمی ، پشمی نرم و لطیف مشهور بود و شاهان این دوره به داشتن لباس های زیبا و فاخر شهرت داشتند . یکی از دلایلی که برای نشان دادن پیشرفت صنعت پارچه بافی در زمان هخامنشیان ارائه می‌شود این است که اسکندر مقدونی با آن همه تعصب یونانی گری ، در زمان ورود به ایران تا هنگام مرگش لباس های زربافت ایرانی بر تن می‌کرد .
پارچه های پشمی و پارچه های کتان ایرانی در دوره هخامنشیان بسیار مطلوب بود .
ساسانیان ، دوران درخشان نساجی
به گفته اکثریت قریب به اتفاق پژوهشگران و مورخان ، دوره ساسانی یکی از درخشان‌ترین و والاترین دوره ها از نظر بافندگی بوده است .
” مسعودی در کتاب مروج لرزه می نویسد :” نیمی از شوکت و عظمت این دوره را باید در توسعه صنایع از جمله صنعت بافندگی جستجو کرد ” خوشبختانه بافته‌های این دوره به وفور در موزه ها و کلیساهای غربیان حفظ شده است .
دکتر محمدحسن ذکی در کتاب صنایع ایران بعد از اسلام درباره بافت این دوره می گوید ” در این دوره ، بافندگی ایران به اوج عظمت ، ترقی و رونق خود رسید “
سیر نزولی صنعت بافندگی در ایران
در دوره اسلامی به سبب جنگهای ایرانیان و اعراب و اختلافات داخلی در مناطق مختلف ، صنعت بافندگی از درخشندگی و پیشرفت افتاده بود و در بسیاری از دوره ها صنعت نساجی چنان سیر نزولی می پیمود که گمان نمی رفت دیگر هرگز شکوفا شود . مهاجمان هم دل خوشی از تمدن و فرهنگ ایرانی نداشتند ، با این همه صنعت پارچه بافی با ایستادگی هر چه تمام‌تر ، بار دیگر خود را نمایان ساخت . هنرمندان این پیشه ظریف با وجود آنکه بسیاری از خلفا وحکما این هنر را خوار شمردند ودر صدد نابودی آن بر آمدند ، چنان کردند که پارچه بافی در زمره نجیب ترین ، با اعتبار ترین و اصلی ترین مشاغل به حساب می آمد .
بازگشت شکوه و تمدن توسط صفویان
دوران صفویان ، اوج شکوه و بلندی هنر و تمدن ایرانیان بوده است که پس از اسلام مانند آن دیده و شنیده نشده است . آنان دوباره نام ایران را در اندیشه ها زنده کردند . بر اثر حمایت بی‌دریغ شاهان صفوی از هنرمندان ، توفیق عظیمی در صنعت پارچه بافی به دست آمد . هم زمان با دوران صفویان ، اولین ماشین بافت نیز در سال 1589 میلادی اختراع و همچنین اولین کتاب راهنمای بافتنی هم در سال 1611 میلادی منتشر شد که شامل 126 صفحه طرح و الگو برای بافتنی بود . این کتاب نیز کمک شایانی به پیشرفت و توسعه هنر بافت در جهان کرد .
به راحتی می توان پذیرفت که آثار هنرمندان این دوره به خصوص در زمان شاه عباس کبیر ، در تمام تاریخ هنر نساجی جهان همتا ندارد .
خاموشی چراغ هنر در ایران
با سقوط صفویان به دست افغانها ، چراغ هنر ایران هم رو به خاموشی گرایید . افشاریه ، زندیه و قاجاریان هم هیچ کاری برای نجات آن انجام ندادند .
اگر دوره قاجاریه را یکی از بدترین و دردآور ترین دوران در طول تاریخ ایران در زمینه صنعت نساجی و بافندگی پارچه های دستی و سنتی بدانیم ، به جاست.
از طرفی دوره قاجار مصادف است با نهضت همه جانبه کارخانه های پارچه بافی اروپا ، همچنین پارچه های روسی که افراد سودجو با چاپلوسی شاهان وقت ، به صورت انبوه و ارزان وارد کشور می‌کردند و مانع برابری تولید کارگاه های دستی و سنتی با کارگاه های ماشینی می‌شدند . صنعتگران و هنرمندان هم که نه حمایتی می‌شدند و نه بازاری برای فروش داشتند ، بدون امید و انگیزه برای ادامه راه ، این هنر را به دست فراموشی سپردند .
فردایی بهتر
با مطالعه تاریخ و تمدن پربار این مرز و بوم به خودمان می بالیم و تلاش می کنیم برای فردایی بهتر .
امید است با کوشش و پشتکار هنرمندان و جوانان کشورمان ، صنعت نساجی این مرز و بوم با پیشرفتی روز افزون مواجه شود و تولیدات داخلی مان بتواند سهم صادراتی قابل توجهی از بازار جهانی را جذب خود کند .
دیدگاهتان را بنویسید